Herdenking slachtoffers Kamp Erika

“Met zoveel vrijheid om ons heen mogen wij hier verder leven”

door burgemeester Hans Vroomen

Gedicht

Terwijl de avond

naar de lente loopt

en wij hier zwijgen

ritselt het in de wind.

Wij gaan voorbij de stilte

naar wie verdween.

Met zoveel vrijheid om ons heen

mogen wij hier verder leven

de stilte is voor hen alleen.

Wij denken aan wat is

wat was

het ademt in het gras.

In vrijheid zijn wij gekomen

In vrijheid zijn wij vandaag naar deze plek gekomen. Vrijwillig staan wij hier op de Besthmenerberg. In vrijheid kunnen wij onze gedachten laten gaan over deze plek. Misschien hoort u de stilte of voelt u de rust.

De gevangenen van Kamp Erika zijn hier naartoe gesleept. Zij hadden geen keuze, ze kwamen terecht op een plek waar een schrikbewind heerste. Gevangenen werden afgebeuld, uitgehongerd en afgeranseld. Niet alleen hun vrijheid is hen afgenomen, maar ook hun waardigheid als mens. De gevangenen van Erika hebben geen rust ervaren.

Niet alleen de bezetter, maar ook landgenoten hebben hier hun lusten bot gevierd op deze gevangenen. Gedetineerden die om allerlei redenen hier terecht zijn gekomen hebben hier geleden: vermoord, mishandeld, uitgehongerd. Ruim 170 gevangenen vonden de dood.

Voor hen die het overleefden, waren hun levens getekend. En soms ook de levens van hun kinderen en kleinkinderen. Het maakte deze plek ook voor hen en voor ons tot een ongemakkelijke plek. Misschien wel een schuldige plek.

Toch was er ook toen een enkel sprankje hoop. De gruwelen van Erika ging in 1943 niet voorbij aan drie Leeuwarder raadsheren, die een verdachte moesten veroordelen. De man had 1.500 gulden gestolen van zijn schoonfamilie. De raadsheren realiseerden zich dat de verdachte na veroordeling naar deze plek gestuurd zou worden. Dat konden zij niet met hun geweten in overeenstemming brengen. In hun vonnis spraken zij dit uit: klip en klaar. Zij legden hem een zodanige straf op, dat de veroordeelde direct naar huis kon.

Kamp Erika is hem bespaard gebleven. Het was een uitzonderlijk verzet in het besef, dat de bezetter dit niet zou accepteren. De bezetter gooide hen dan ook het gerechtshof uit.

De afgelopen jaren is de belangstelling voor het verhaal van Kamp Erika gegroeid. Daar was tijd voor nodig: de pijn en de ervaren schuld waren groot. Het is ook geen gemakkelijk verhaal: geen kamp van de bezetter, maar een Nederlands kamp. Geen bezetter die zich beestachtig gedroeg, maar landgenoten die zich gruwelijk vergrepen aan hun medemens. Bovendien een kamp dat na de oorlog fungeerde als kamp voor foute landgenoten. Ook met hen zijn verschrikkelijke dingen gebeurd.

Het is belangrijk dat het verhaal van Kamp Erika telkens wordt verteld. Als waarschuwing aan ons allemaal. De drie raadsheren zochten naar rechtvaardigheid: een mens tot zijn recht laten komen. Hem beschermen tegen een onmenselijke behandeling.

Wij staan voor een samenleving waarin mensen veilig zijn, ze mogen zijn wie ze zijn, en, hun menselijkheid wordt beschermd. Een samenleving waarin we verbonden zijn in onze verscheidenheid. Een samenleving waarin we ook de ander zijn plek gunnen; waarin we met elkaar mogen leven in vrijheid.

Laten we dat besef meenemen als we dadelijk verder lopen, terug ons eigen leven in. Met zoveel vrijheid om ons heen mogen wij hier verder leven.

Uitgesproken door Hans Vroomen, 4 mei 2024, 18.00 uur.